یکی از نهادهاي مهم حقوقی که در تسهیل و تسریع روند رسیدگی قضایی در مراجع رسیدگی کننده،
نقش اساسی دارد، نیابت قضایی است. نیابت قضایی نهادي است که مبتنی بر صـلاحیت محلـی دادگـاه
شکل میگیرد و براساس مقررات مربوط بـه آن در مـوارد ي کـه رسـ یدگی قضـا یی بـه دلا یـ ل از قبیـ ل
تحقیقات از مطلعین و گواهان یا معاینه محل یا هر اقدامی دیگري که باید خارج از مقر دادگاه (محکمـه)
رسیدگیکننده به دعوا یا خارج از کشور، انجام شود و مباشرت دادگاه (محکمه) شرط نباشـد، دادرس بـه
منظور جلوگیري از توقف دادرسی ملزم است به دادگاه (محکمه) صلاحیتدار محل، نیابت دهد تا دادگاه
(محکمه) نایب حسب مورد اقدامات لازم را انجام داده و نتیجه را به طور مکتوب و طی صورت مجلـس
به دادگاه (محکمه) نیابتدهنده ارسال کند، در نتیجه، دادرس رسیدگی کننده با بررسـی اسـناد و دلایـل
موجود (به طور غیر مستقیم) به تصمیم قطعی رسیده و با انشأ رأي فصل خصومت نماید. سؤال این است
که قضات محاکم براي انجام چه اموري میتوانند نیابت قضایی بدهند و نیابت قضایی در حقوق ایـ ران و
فرانسه چه شباهتها و تفاوتهایی دارند. نوشتار حاضر در راستاي پاسخ به پرسهاي مزبـور نهـاد نیابـت
قضایی در حقوق ایران و فرانسه را مورد مطالعه تطبیقی قرارداده و به این نتیجه رسیده است که قضـات
میتوانند براي تحقیقات از مطلعین و گواهان، معاینه محلی و هر اقدامی که مباشرت دادگاه (محکمه) در
آن شرط نباشد، نیابت قضایی اعطا کنند و در حقوق فرانسه نیز قضات براي انجام هر عمل قضـایی کـه
ضروري بدانند میتوانند نیابت بدهند و بین حقوق ایران و فرانسته در مورد نیابت قضـایی شـباهت هـاي
فراوان وجود دارد اما علیرغم شباهتهاي مزبور تفاوتهاي متعددي نیز به چشم میخورد.